Erişebilirlik ve Dijital Erişebilirlik

Dijital Erişebilirlik Nedir? Bunu anlamak için öncelikle erişebilirlik nedir sorusunu cevaplamak daha doğru olacaktır.

Erişilebilirlik, herhangi bir ürünün, servisin, hizmetin, teknolojinin ya da ortamın engelliler başta olmak üzere herkes tarafından bağımsız olarak ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasını ifade etmektedir.

Dijital Erişebilirlik kavramı ise bir web sitesinin, mobil uygulamanın veya elektronik bir belgenin; engelli bireyler başta olmak üzere herkes tarafından kolayca gezinip anlaşılabilmesine ‘dijital erişilebilirlik’ deniyor.
Özetle erişebilirlik hayatta bulunduğumuz her yeri kapsamaktadır.

Dijital erişebilirlik konusunda geçtiğimiz yıllarda yapılan bir anket çalışmasını sizlerle paylaşmak istiyorum. Ankette 497 Engelli bireye internet kullanımında yaşadıkları sorunlar ile ilgili sorular yöneltiliyor.

Ankette katılanların

%91,8’i teknik yetersizlikler nedeni ile internete erişmekte sorunlar yaşadığını,
%76,3’ü internet kullanımında yaşadıkları sorunlar nedeni ile sanatsal ve sosyal aktivitelerden uzak kaldığını,
%45,1‘i daha fazla erişilebilir web sayfaları olması gerektiğini düşünüyor.

Bu bilgiler ışığında Dünya Ağ Birliğinin hazırlamış olduğu Web İçeriği Erişebilirlik Kılavuzu bir web sitesini 61 kritere göre düzenlenmesinde fayda sağlıyor. Eğer ki internette gezindiğimiz internet siteleri telefonumuzdaki mobil uygulamalar kriterlere uygun olarak düzenlenirse dijital erişebilirik alanında daha iyi bir noktaya geleceğimizden hiç kuşku yok. Tamda bu konuyla ilgili 2019 yılında yapmış olduğumuz bir projeden sizlere bahsetmek istiyorum. İstanbul’da bulunan 39 Kaymakamlığa ait internet sayfalarını inceledik ve erişebilirlik alanında gördüğümüz sorunlar ve sıkıntılar ile ilgili raporlar yazarak bildirimlerde bulunduk. Şimdi bu internet sayfaları o günlere oranla dijital erişebilirlik alanında daha iyi noktalara geldiğini görüyorum.

Elbette bu noktada öncelikle görev bizlere düşüyor. Bir eksiklik varsa bunu dile getirmemiz gerekir.

Pekala bunlar çok güzel ama kişi ve kurumlar neden bu konuya odaklansın, neden dikkate alsın ki?

5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanunun 3.md’sinin F bendine göre:
Erişilebilirlik: Binaların, açık alanların, ulaşım ve bilgilendirme hizmetleri ile bilgi ve iletişim teknolojisinin, engelliler tarafından güvenli ve bağımsız olarak ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasını

Aynı maddenin G bendi: Türk Standardları Enstitüsünün erişilebilirlikle ilgili yayımladığı (Engelliler ve Hareket Kısıtlılığı Bulunan Kişiler İçin Binalarda Erişebilirlilik Gereklilikleri) standartlarının uygulanması gerektiğini ifade etmektedir.

Hepsi bu kadar değil ilgi kanunun 4.md’sinin C ve D bendinde

Engellilerin tüm hak ve hizmetlerden yararlanması için fırsat eşitliğinin sağlanması esastır. Demekle beraber engellilerin bağımsız yaşayabilmeleri ve topluma tam ve etkin katılımları için erişilebilirliğin sağlanması esastır.

Aynı zamanda BM Engelli Hakları Sözleşmesinde yer alan “Erişilebilirlik” 9.Md’snde;

Taraf Devletler engellilerin bağımsız yaşayabilmelerini ve yaşamın tüm alanlarına etkin katılımını sağlamak ve engellilerin diğer bireylerle eşit koşullarda fiziki çevreye, ulaşıma, bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemleri dahil olacak şekilde bilgi ve iletişim olanaklarına, hem kırsal hem de kentsel alanlarda halka açık diğer tesislere ve hizmetlere erişimini sağlamak için uygun tedbirleri alacaklardır. Erişim önündeki engellerin tespitini ve ortadan kaldırılmasını da içeren bu tedbirler uygular.

Erişebilirlik kapsamında haklarımız kanunda madde madde güvence altına alınmıştır.

Bu doğrultuda sorun yaşadığımız zamanda örneğin belediyemizin sunduğu bir hizmette, okulumuzun yaptığı sınavda, müşterisi olduğumuz bankanın mobil uygulamasında yada randevu alacağımız hastanenin internet sayfasındaki erişebilirlik sıkıntılarını, sorunlarını ve eksikliklerini bahsettiğim kanunlar ve sözleşme doğrultusunda iyileştirilmesini düzenlenmesini talep etme hakkımızın olmasıyla beraber kamu kurumlarının bunları düzenlemesi gerekmektedir.

Sertan Saltan
Genel Sekreter